Жалқы есімдерді аудару мәселелері мен стратегиялары

Аңдатпа

Мәдени, тарихи және лингвистикалық ерекшеліктерге байланысты жалқы есімдер аудармада айтарлықтай қиындықтар тудырады. Мақалада эмпирикалық мәліметтер мен теориялық модельдерге назар аудара отырып, әр түрлі тілдерден жалқы есімдерді аудару стратегиялары қарастырылады. Әдістемеге академиялық әдебиеттерге құрылымдық шолу және әдеби және ресми жанрлардағы қазақ, орыс, ағылшын және Қытай мәтіндеріне жағдайлық зерттеулер кіреді. Біздің талдауымыз Ньюмарк ұсынған және Фернандес кеңейткен аударма стратегиясының тұжырымдамасына негізделген, оның ішінде транслитерация, семантикалық аударма, бейімделу және ауыстыру. Зерттеу нәтижелері жалқы есімдерді аудару негізінен контекске байланысты екенін көрсетеді: құқықтық және ғылыми мәтіндер стандарттау мен транслитерацияны қажет етсе, көркем мәтіндер бейімделу және локализация арқылы үлкен икемділікті қамтамасыз етеді. Қазақ топонимдері мен антропонимдеріне ерекше назар аударылады, мұнда аудармадағы сәйкессіздіктер мағынасына да, халықаралық түсінікке де әсер етеді. Зерттеу жалқы есімдерді аудару түпнұсқа тіліндегі аударманың дәлдігі, аударма тіліндегі оқылым және мәдени маңыздылық арасындағы тепе-теңдікті сақтауды талап етеді деген қорытындыға келеді. Аудармашылар контекстті ескеретін стратегияларды қолдануы және Ұлттық транслитерация стандарттары мен халықаралық жариялау нормаларына сәйкес келуі керек. Зерттеу жалқы есімді аудару көбінесе мәтіндік функцияға, аудиторияның күтуіне және атаудың мәдени жүктемесіне байланысты деген қорытындыға келеді.