Көркем шығармадағы автор және тұлға концепциясы

Аңдатпа

Мақалада көркем шығармадағы автор және тұлға концепциясы, Ә. Нұрпейісовтің «Соңғы парыз» және Қ. Жиенбайдың романдары қарастырылады. Қазірде әдебиеттегі адам мен оған қатысты мәселелерді зерттеуде жанр, шығарманың құрылымы, идеялық мазмұнмен шектелмей, автор және тұлғаның көркемдік концепциясы тұрғысынан қарастырылады. Талдаудың бұл үлгісінде жазушы жасаған барлық қаһармандарды тануға мүмкіндік беріледі. Туындыдағы автор концепциясы жазушының өмір құбылыстарына бағасын, дүниенің тұтастығы туралы философиялық көзқарасын білдірсе, тұлғаның көркемдік концепциясы соның жүзеге асу жолдарын анықтайды. Роман тұтасымен сана ағымына құрылған. Автордың суреткерлік позициясы Жәдігер образына жүктелген. Жанкештілік пен жауапкершілік, туған жерге деген шексіз сүйіспеншілік
– оның басты сипаты. Автор-Жәдігер-Еламан («Қан мен тер» трилогиясы) тұлғаларының рухани тұтастығы көрінеді. Тұлғаның көркемдік концепциясының басты принциптері – қаһарманың қиын сәтте өзін-өзі тануға ұмтылысы, өмірге деген өзіндік көзқарас пен берік байлам, қоғамдағы адамның орны мен адамдық құндылықтар талданады. Арал-Байқоңыр өңірінің экологиялық зардаптары суреттелетін Қ.Жиенбайдың романдары – бір-бірімен жалғасып жатқан туындылар. Тақырыптары, мезгіл және оқиға орындары ортақ. Қаһармандардың кәсіптері мен қызметтері әр алуан болғанымен, бір өңірдің тумалары. Олардың қай-қайсысы да экология зардаптарын терең сезінеді. Бірақ атамекендерін тастап, өзге өңірлерге қоныс аудармайды. Автордың суреттеуінде бір өңірде бірнеше қарама-қайшы өмір көріністері тоғысқан. Арал – адамзаттық экологиялық қасірет аймағы, Байқоңыр – әлемдік ғарыш айлағы, Қорқыт ата кесенесі – түркі жұртының киелі мекені.
Жазушы осы контрастыны туындыларында шығармашылықпен өрістетеді.