Орыс және татар халықтары тілдік байланыстарының нәтижесінде сөздіктерде қолданылатын лексика
Қаралымдар: 52 / PDF жүктеулері: 57
DOI:
https://doi.org/10.32523/2616-678X-2020-133-4-123-128Кілт сөздер:
татар тілі, лексикография, сөздік қоры, екі тілді сөздіктер, татар-орыс сөздіктеріАңдатпа
Орыс-татар тілдерінің байланысын тарихи-лингвистикалық зерттеудегі маңызды бағыттардың бірі – лексикографиялық еңбектер негізінде белгілі бір тарихи кезеңінің шет тіліндегі лексикасын
зерттеу. Осыған байланысты түркі-татар халқының славян халықтарымен мәдени-тілдік байланыстарын
көрсететін және осы этномәдениеттердің диалогында маңызды рөл атқаратын екі тілді сөздіктер құнды
мақалаға дереккөз болып табылады.
Біздің пайымдауымызша, XIX ғасырдың екі тілді сөздіктеріндегі шетелдік лексиканы зерттеуге үндеудің өзектілігі түркі-татар лексикографиялық қорындағы орыс-еуропалық кірме сөздердің жүйелі сипаттамасының болмауы, сонымен қатар, ұлттық-тілдік көріністі, тілдік жаһанданудың қазіргі кезеңі аясын да татар тілінің лексикасын дамытудың әлеуетті мүмкіндіктері мен жүйелілігін анықтауға байланысты
мәселелерді шешу қажеттілігімен анықталады.
Осылайша, XIX ғасырдағы татар-орыс сөздіктерінде жазылған орыс-еуропалық кірме сөздер тілдер
мен мәдениеттердің ұзақ тарихи диалогының нәтижесі болып табылады. Қазіргі тілдегі лексикалық
бірліктердің көпшілігінің өзгермейтіндігі, тұрақтылығы және сақталуы зерттелетін кезеңнің осы лексикографиялық ескерткіштерінде ең жиі кездесетін сөздер, яғни орыс-еуропалық кірме сөздері бар татар
тілінің негізгі лексикалық қоры жинақталғанын аңғартады.
