Автохтонды және аударма мәтіннің этномәдени аурасын экспликациялау механизмдері
Қаралымдар: 102 / PDF жүктеулері: 101
DOI:
https://doi.org/10.32523/2616-678X-2022-141-4-92-105Кілт сөздер:
автохтонды көркем мәтін, этномәдени аура, баяндау дискурс, тұжырымдама, этнотілдік бейне, метафораАңдатпа
Мақалада көркем мәтіннің этномәдени аурасын қабылдау және түсіну проблемасы қарастырылады. Этно-тілдік бейнелердің жиынтығы ретінде көркем мәтінді қабылдау реципиентті мәтіннің
автохтонды әлемімен ойша диалогына эмоционалды және интеллектуалды енгізуді қажет ететіні дәлелденді. Мәтіннің тұжырымдамалы маңызды мағыналарын нақты түсіндіру үшін заттық-сезімдік қабылдаудың мәні ерекше атап өтіледі. Этно тілдік бейнелер болып автохтонды аураны сәулелендіретін «қоңыр
күз» және «ақ жауын» концептілері ұсынылады. Қабылдау қиялдағы заттық-сезімдік бейнелерді құрайтын тілдік құралдарды түсіну арқылы жүреді. Повесте автохтонды көркем мәтіннің этнотілдік бейнелерін құрауға және оның этномәдени аурасының танымдық-метафоралық шығу тегіне назар аударылып
шоғырландырылды. Талдау барысында мәтінді түсіну сезім деңгейінде бейнені эмоционалды-сезімдік
қабылдауды, субъективті өмірлік тәжірибе негізінде (оны өзінің мағыналы кеңістігіне қосу) мәтінді қабылдау ретінде алаңдауды және интерпретацияны тұтас мәтіннің ойша оның құрамдас бөліктерге
ыдырауы ретінде және осы құрамдас бөліктерінің бүтіндікке ойша қосылуын өзіне қосатын кезең-кезеңмен жүретін процесс екендігі анықталды. «Жауын», «қоңыр», «күз» негізгі тұжырымдаламарының
лингвомәдени түсіндіруі «қоңыр күз» тұжырымдамасының дискурс тудыраттын жеке-авторлық мағынасын аынқтады, ол ақ жауын бейнесі арқылы мәтінде метафоралық түрде ашылады. Қарастырылып
отырған этнотілдік бейнелерді іске асыруға ықпал ететін тілдің бейнелі-өрнекті құралдары анықталады.
Жүргізілген талдау мәтінде жанама түрде ұсынылған «өмір – бұралған жол» тұжырымдалы метафорасын повестің баяндық дискурсының маңызды құраушысы ретінде анықтауға мүмкіндік берді.
