Қазақ тілді аудиторияға шағатай тілі лексикасын оқыту жолдары («Бабырнама» мысалында)
Қаралымдар: 26 / PDF жүктеулері: 14
DOI:
https://doi.org/10.32523/2616-678X-2024-149-4-261-271Кілт сөздер:
шағатай тілі, қазақ тілі, лексика, кірме сөз, әдістеме, контекстуалды талдау, сөздікпен жұмыс, көрнекілік құралАңдатпа
Шағатай тілінде жазылған жазба ескерткіштерді оқып-зерттеу қазақ тілі мен мәдениеті үшін ерекше маңызды. Қазақ тілінің қалыптасып, даму жолы жайлы мәлімет беретін бұл тілде жазылған еңбектердің бірі – XVI ғ. өмір сүріп, Кабул (Ауғанстан), Үндістан мемлекеттерін бағындырып, алып империя негізін қалаған Захириддин Мұхаммед Бабырдың жазып қалдырған өмірбаяндық шығармасы. Бұл мақалада «Бабырнама» еңбегіндегі бейтаныс сөздерді қазақ тілі тұрғысынан оқыту жолдары қарастырылады. «Бабырнамадағы» көнерген және кірме сөздерді меңгеру арқылы білім алушылардың сөздік қоры кеңейіп, тілдік құзыреттілігі артады. Мәтіндегі сөздерді түсіну деңгейін анықтау үшін тестілеу және сауалнама әдістері қолданылды. 28 білім алушы қатысқан зерттеу сынағында мәтінді оқу барысында түсініксіз сөздердің мағынасын контекст арқылы анықтау, сөздіктермен және көрнекілік құралдармен жұмыс жасау сияқты оқыту тәсілдерінің тиімділігі анықталды. Зерттеу нәтижелері оқырман үшін түсініксіз сөздердің мағыналарын анықтауда сөздіктермен жұмыс жасаумен қатар контекстуалды талдау және қазақ тілінен сөздердің баламаларын іздеудің де тиімді тәсіл екенін көрсетті. Бұл зерттеу «Бабырнаманың» лексикасын оқытуда контекстуалды талдау және сөздіктерді қолдану әдістерін ұштастыра қолданудың маңыздылығын көрсетеді.
