Қазақ паремиологиялық кеңістігіндегі «билік» субконцептісінің семантикалық өрісі

Аңдатпа

Мақалада қазақ паремиологиялық кеңістігіндегі «билік» субконцептісінің семантикалық өрісі талданады. Билік – қоғамдық қатынастарды реттеуші. Сондықтан ол халықтық тәжірибе мен құндылықтарды, халықтық ойлау жүйесін, тұрмыс қағидаттарын, өмір сүру формасын қалыптастыруда да маңызды рөл атқарады. Сол себепті билік тақырыбы қай кезеңде де өзектілігін жоймайды. Осы тұста «билік» ұғымының қазақ танымындағы сипатын
паремиологиялық жүйе тұрғысынан сипаттау маңызды нәтижелерге қол
жеткізуге мүмкіндік береді. Өйткені паремиологиялық кеңістік те белгілі бір
халыққа тән талғам, тәжірибе үлгілерін бойына жинақтайды.
Зерттеу мақсаты – қазақ дәстүрлі қоғамындағы «билікке» қатысты
қалыптасқан ұғым-түсініктердің паремиологиялық кеңістіктегі семантикалық
өрісін зерделеу. «Билік» субконцептісін құрайтын семантикалық бірліктердің
мақал-мәтелдер құрамындағы сипаты және қоғамдық өмірдегі маңызы талданады.
Қазақ халқының басқару жүйесін білдіретін тілдік бірліктердің паремиологиялық
жүйедегі мәні ашылып, «билік» субконцептісінің семантикалық өрісін құрайтын лексемалар айқындалады. Сондай-ақ зерттеуде қазақ халқының ұжымдық санасында билік туралы ұғымдарды қалыптастыратын тарихи-этнографиялық және әлеуметтік-мәдени контекстке де назар аударылады.
Алынған нәтижелер қазақ паремиологиясы аясындағы «билік» субконцептісіне тән мағыналарды тереңірек түсінуге және түсіндіруге, қазақ халқының мәдени ерекшеліктерінің өзіндік сипатын ашуға мүмкіндік береді.
Зерттеу нәтижелері осы бағыттағы және гуманитарлық сала мамандары үшін
қосымша материал болып саналады.

Түйін сөздер: Паремиология, концепт, лингвомәдениеттану, билік жүйесі,
мақал-мәтел.