Қазақ әдет-ғұрыптық ән ырғақтылығындағы сөз просодикасы
Қаралымдар: 27 / PDF жүктеулері: 25
DOI:
https://doi.org/10.32523/2616-678X-2018-123-2-96-104Кілт сөздер:
қазақ тілі просодикасы, қазақ тілі екпіндері, сингармонизм, ән ырғағы, қазақ өлең құрылысы, қазақ әдет-ғұрып әні, қазақы ырғақ теориясы, квантитативтілікАңдатпа
Мақала қазақ тіліндегі сөйлеу формалары мен халық музыкалық және поэтикалық шығармашылығының өзара байланысына арналған. Басты міндеті қазақ сөзінің просодикасы
арқылы әдет ғұрыптық ән жанрларын ұйымдастыру шарттарын сипаттау. Зерттеуде аналитикалық,
салыстырмалы әдістер қолданылды. Қазақ музыка шығармашылығындағы ерте фольклорлық формалардың ритмикалық құрылымы сипатталған. Қазақтың күнделікті және әдет ғұрып әндерінің ритмикалық формалары, сондай-ақ ерте фольклорлық интонация ерекшеліктеріне және ұлттық өлеңдердің
өлшеміне әсер етті. Қазақ фольклорының жанрлары, рәсімдік үйлену тойы (беташар.тойбастар.сыңсу), жерлеу-мемориалдық циклдар (жоқтау, жылау), сондай-ақ баланың туылуы мен балалық шағы
(әлди-әлди, бесік жыры, тұсау кесу) туралы әндерінің әуені мен сөзінің синкреттік байланысуы.
Қазақ тіліндегі әртүрлі екпіндер түрі - өсуі мен төмендеуі, екпіні мен ұзаруы қазақтың әдет
ғұрып жанрлары ырғағының квантитативтілік сипатын анықтайды. Қазақ сөзіндегі сингмармонизм
қазақтың әдет-ғұрып әнінің ырғақ форма типологиясына әсер ету тұрғысынан да қарастырылады.
