Жоғары оқу орындары «Қазақстан балалар әдебиеті» курсындағы көне түркілік мифология мәтіндері
Қаралымдар: 72 / PDF жүктеулері: 216
DOI:
https://doi.org/10.32523/2616-678X-2023-143-2-132-144Кілт сөздер:
ежелгі түркі мифологиясы, космогониялық миф, антропологиялық миф, эсхатологиялық миф, этиологиялық миф, мәдени қаһарман, әлемдік су тасқыны, Вавилон мұнарасыАңдатпа
Мақала ежелгі түркі мифтерін әлем халықтарының ұқсас мифтерімен салыстырмалы
талдауға арналған. Космогониялық, антропологиялық, эсхатологиялық, этиологиялық мифтер,
сондай-ақ басқа халықтарда параллель болатын мифтер-мәдени қаһарман туралы, су тасқыны
туралы, тілдердің араласуы туралы мифтер егжей-тегжейлі қарастырылады. Мифологиялық
мәтіндер ретінде О.Жанайдаровтың «Ежелгі Қазақстан мифтері» кітабы қолданылады. Әлем мен
адамның жаратылуы туралы түркі мифтерін, әлемнің соңы туралы әлемнің басқа халықтарының
ұқсас мифтерімен олардың типологиялық ұқсастығы туралы қорытынды жасауға және бір
дереккөздің болуын болжауға болады. Мифологияда Прометейге ұқсас мәдени қаһарманның
(Надулуше) болуы ежелгі түркі мифологиясында батырлар пантеонының жеткілікті дамыған
жүйесі болғанын растайды. Бүкіләлемдік су тасқыны, тілдердің араласуы туралы мифтер, кейбір
бөлшектерді қоспағанда, қазақтардың халық жадында бар, библиялық нұсқалармен бірдей. Түркі
тайпасының шығу тегі туралы белгілі миф ежелгі түркі мифологиясының архаикалық қабатына
жатады және барлық түркі тілдес халықтарға тән. Мақалада ежелгі түркі мифологиясы-бұл біздің
халқымыздың ғана емес, бүкіл әлемдік қазынаның бірегей мәдени мұрасы, әлем халықтарының
мифологиялық отбасындағы тең құқылы мұра деген пікір айтылады.
