Жыраулар мәтініндегі поэтикалық-психологиялық параллелизмдердің прагматикалық сипаты
Қаралымдар: 53 / PDF жүктеулері: 157
DOI:
https://doi.org/10.32523/2616-678X-2022-138-1-59-70Кілт сөздер:
параллелизмдер, ұлттық таным, сөз саптау дағдысы, этнотаным, поэтикалық-психологиялық, жырау, тілдік тұлғаАңдатпа
Мақаланың мақсаты – жырауларды тілдік тұлға ретінде қарастырып,
олардың мәтініндегі поэтикалық-психологиялық параллелдерді танымдық тіл білімі
тұрғысынан зерттеу. Зерттеу барысында тілдік тұлға туралы теориялық
мәліметтерге тоқталдық, тілдік тұлға танытатын 3 түрлі деңгейді қарастырдық,
соның ішінде уәждік деңгей бойынша жырау қолданған поэтикалық құрылымдардың
танымдық астарына талдау жасадық. Жыраулар тілінде жиі қолданылатын
көркемдегіш құралдардың бірі параллелизмдер екенін анықтап, олардың поэтикалықпсихологиялық сипаты бар түрлерін тілдік дерек ретінде алдық. Зерттеу нәтижесінде
төмендегідей қорытындыға келдік.
Параллелизм жыраулар поэтикасында ұқсас құбылыстарды қатар қою арқылы да,
қарама-қайшы құбылыстарды салғастыра беру арқылы да, кейде метафоралы тіркестер
арқылы да, жеке сөздердің (заттық, сындық, қимылдық) семантикасы аясында да,
тұтас тармақтар мазмұнында да көрініс береді. Параллелизм – жыраулық дәстүрдің
философиялық ой-толғамға, ұлттық ойлау мен талғамға, шешендік пен білімділікке
негізделген, суырып салмалылыққа тән ерекше сөз саптау машығы болып табылады.
Сонымен қатар параллелизм – тек көркемдеуіш құрал ғана емес, жыраулардың тілдік
тұлғасын белгілі бір ұлттық таным аясында танытатын этнотанымдық жүйе.
