Ғылыми мәтін кеңістігіндегі әлем бейнесі
Қаралымдар: 29 / PDF жүктеулері: 16
DOI:
https://doi.org/10.32523/2616-678X-2024-149-4-88-101Кілт сөздер:
ғылым, ғылыми мәтін, ғылыми дискурс, әлем бейнесі, ғылыми тіл, әлемнің ғылыми бейнесі, әлемнің ұлттық ғылыми бейнесіАңдатпа
Мақала ғылыми мәтін кеңістігіндегі әлем бейнесін анықтауға бағытталып жазылды. Қазіргі таңда ғылыми мәтіннің ғылым тілі мен ғылыми білімді дамыту жолында маңызы зор. Әлемнің ғылыми бейнесінің негізінде әлем бейнесі, әлемнің тілдік бейнесі тұрғаны анық. Себебі әлем көбіне тіл арқылы түсіндіріледі. Соған сәйкес ғылым да тіл арқылы түсіндіріледі. Ғылым сан салалы болғанымен, әртүрлі тілде жазылып, әртүрлі ұлтқа тиесілі болады. Тіл ғылымды жандандырады, тіл ғылымды түсіндіреді. Бұл мақалада ғылыми мәтін әлемнің ғылыми бейнесі, әлем бейнесі, әлемнің тілдік бейнесі ұғымдарымен байланыста қарастырылып, «әлем бейнесі – әлемнің тілдік бейнесі – әлемнің ғылыми бейнесі» жүйесі арқылы түсіндірілді. Мақалада А.Байтұрсынұлының «Тіл - құрал» оқулығының «Сөйлем жүйесі мен түрлері» атты үшінші кітабындағы мәтіндері тілдік дерек ретінде қолданылды. Аталған еңбектегі әлемнің ғылыми бейнесі автордың тілдік және аялық білімі, танымдық ерекшелігі арқылы талданды. Ғылыми мәтіндегі ғылыми ақпаратты жеткізуші тілдік бірліктер (терминдер, мақал-мәтелдер, тұрақты тіркестер, әдеби сөздер) танымдық, стильдік және прагматикалық тұрғыда талданып, ғылыми мәтін кеңістігіндегі әлем бейнесін анықтауда пайдаланылды. «Тіл-құралдың» «Сөйлем жүйесі мен түрлері» кітабындағы ғылыми терминдер жинақталып, «Қазақ грамматикасындағы» терминдермен салыстырылды. Ғылыми мәтіннің ерекшелігі ретінде терминдер, анықтамалар көрсетілді. Мақал-мәтелдердің ғылыми мәтіндегі орны туралы талдаулар жасалды. Тілдегі ұлт бейнесі тілдік деректер арқылы түсіндіріліп, ғылым тілі ұлт тілімен сабақтастырылды.
