Социолингвистикалық қарым-қатынастағы магиялық дискурс

Аңдатпа

Мақалада қазақ және ағылшын тілдеріндегі жазбаша, ауызша магиялық мәтіндер материалы негізінде алынған социолингвистикалық қарым-қатынастағы магиялық дискурстың ұқсастығы мен ерекшелігі қарастырылады. Магиялық дискурс негізінде халықтың мифологиясы мен наным-сенімі, ұлттық құндылығы мен мәдениеті зерттелді. Дайындалған мәтін мен айтылған дыбыстық мәтіннің ерекше көрінбейтін, сезілмейтін жұмсақ немесе тіпті сиқырлы күшке ие екеніндігі аталмыш дискурс арқылы байқалады, ол сонымен бірге өз сөйлеушісі немесе авторы туралы алғашқы әсерін қалыптастырады. Аталған сиқырлы күшті сөйлеуші қосымша құралдар арқылы жүзеге асырады: әр тілдің ұқсас және өзіндік сиқырлы атрибуттары айқындалады, сонымен қатар дауыс модификациясы (мәселен, интонация, тоналды акцент, тон қозғалысы), паралингвистикалық дене қимылдары. Екі мәдениетте сөйлеушінің негізгі міндеті немесе ниеті - өзінің тыңдаушысын білдіртпей өзіне бағындыру. Осы ретте, аталғандай қазақ тілі мен ағылшын тілінің магиялық дискурсы әртүрлі әмбебап және ерекше құралдарды қолданады. Қазақ және ағылшын тілдеріндегі магиялық дискурсқа бір уақытта вербалды және бейвербалды құралдарды қолдану тән, әсіресе бақсылар өз тыңдаушысына ерекше терең әсер ету үшін жоғарғы тон, ым-ишара, қарқынды дене қимылдарын қолданады. Ағылшын мәдениетінде қолданылатын атрибуттарды анықтау барысында зерттеу материалының дереккөздері ретінде жұлдыз жорамал, көріпкелдің жорамал мәтіндері қарастырылды. Танымал кинофильмдегі қазақ, ағылшын магиялық дискурсындағы сөйлеушін просодикалық компоненттерінің ұтымды қолданысы зерттелді. Жазбаша мәтінде қазақ тіліндегі сөйлеуші лексикалық элементтерді қолдану арқылы назарын өзіне аударғысы келгендігі талданған, ал ағылшын тіліндегі дискурста сөйлеуші басыңқы тон мәтін жанрына байланысты көтеріңкі тонмен өз тыңдаушысына әсер етуге тырысқандығы анықталған.