«Қазақ» газетіндегі жарнама мәтіндерінің құрылымы
Қаралымдар: 133 / PDF жүктеулері: 72
DOI:
https://doi.org/10.32523/2616-678X-2023-144-3-89-99Кілт сөздер:
газет тілі, жарнама мәтіні, жарнама тарихы, алаштану, жарнама түрлеріАңдатпа
Мақаланың негізгі мақсаты – Алаш зиялылары ұйымдастырып, 1913-1918 жылдар аралығында шығарып тұрған алғашқы ұлттық баспасөз – «Қазақ» газетіндегі жарнама мәтіндерін тақырыптық топтарға жіктей отырып, тілдік ерекшелігіне талдау жасау болды. Ол үшін алдымен аталған газеттің 1913 жылғы 7-40 сандарындағы жарнама мәтіндері төте жазудан, транскрипцияланып, графикалық проекциясы жасалды. Графикалық проекция дегеніміз – қандай да бір жазу жүйесімен берілген мәтінді көшірілетін тілдің жазу дәстүрі мен нормаларына, әріптер мен дыбыс мазмұнына, сонымен бірге түпнұсқа жазуындағы имплицитті түрде берілетін элементтерге байланбай, басқа әліпбимен механикалық түрде таңбалау [1, 7 б.] болып табылады. Мақалада қазақ жарнамасының тарихына да шолу жүргізілді. Қазақ тіліндегі тарихи жарнама мәтіндерінің сөйлем құрылысы, сөз тіркестіру амалы, сөзсаптамы талдауға алынды. «Қазақ» газетінің 1913 жылғы 7-40 сандарында жарияланған тарихи қазақ жарнама мәтіндері негізінде ХХ ғасырдың басындағы жарнама түрлері анықталды. Жарнамалар тілінде кездесетін араб, парсы сөздері мен терминдердің мағынасы ашылып, тілдік қолданысы талданды. Мақалада «Қазақ» газетінде сауда және әлеуметтік жарнамалар жиі жарияланғаны анықталып, ХХ ғасырдың басындағы жарнаманы безендіру технологиясының ерекшеліктері жан-жақты баяндалды. Мақала қазақ тіліндегі жарнамалардың қалыптасу тарихына арналады.
