Қытай және қазақ тілдеріндегі сөз тіркестерінің байланысу тәсілдері мен түрлері
Қаралымдар: 56 / PDF жүктеулері: 38
DOI:
https://doi.org/10.32523/2616-678X-2019-127-2-172-184Кілт сөздер:
синтаксис, сөз тіркестерінің жасалу жолдары, синтетикалық және аналитикалық тәсілдер, сөздердің орын тәртібі, интонация, сөз тіркестерін топтастыру, бастауыш-баяндауышты сөз тіркесі, тілдік ерекшелікАңдатпа
Қытай және қазақ тілдеріндегі сөз тіркесі синтаксисінің қалыптасу кезеңі елуінші жылдардан басталады. Қазақ тілінің сөз тіркесінің жеке категория болып қалыптасуы М.Балақаевтің есімімен тікелей байланысты. Ал қытай тілінің сөз тіркесі Ма Жянжоңның 马氏文通
(Mashiwentong, 1898 ж.) деген еңбегінен бастап, қытай тілі жөнінде жазылған еңбектерде айтыла
бастады. Қытай және қазақ тілдеріндегі сөз тіркестерін жан-жақты зерттеуге баса мән беріліп отырғанымен, кейбір мәселелер әлі де шешімін таппаған деп айтуға болады. Сондықтан сөз тіркесі
– жан-жақты зерттеуді күтіп отырған күрделі де көкейтесті мәселелердің бірі. Қазақ (әсіресе, қытайдағы қазақ тілі) және қытай тіл білімінде толық шешімін таба қоймаған даулы мәселелер көп,
атап айтқанда: сөз тіркесінің анықтамасы; негізгі сөз бен көмекші сөздің тіркесі еркін сөз тіркесінің
қатарына жата ма? салаласа байланысқан тіркестер еркін сөз тіркесінің қатарында қарала ма? предикативті тіркес (тізбек) сөз тіркесі деп таныла ма? сөз тіркесінің күрделі сөз және сөйлемнен айырмашылығы; сөз тіркесі сөйлемде немесе сөйлемнен тыс қолданыла ма? сөз тіркесінің байланысу тәсілдері мен түрлері, т.б. Мақалада қытай және қазақ тілдеріндегі сөз тіркесінің байланысу
тәсілдері мен сөз тіркесін топтастыру принциптерінің салғастырмалы сипаттамасы жасалып, қытай
және қазақ тілдеріндегі сөз тіркестерінің байланысу тәсілдері мен жасалу жолдары және құрылымдық түрлерінің ұқсастықтары мен айырмашылықтары сөз болады.
