Н. Гогольдің «Ескілікті помещиктер» повесіндегі Данте архетипі және апостасиясы
Қаралымдар: 41 / PDF жүктеулері: 25
DOI:
https://doi.org/10.32523/2616-678X-2019-129-4-8-15Кілт сөздер:
Гоголь, «Ескілікті помещиктер», Данте архетипі, «жер бетіндегі жұмақ топосы», апостасия, оқиғаның екі жақтылығы, тәмсілАңдатпа
Мақала Н. Гогольдің «Ескілікті помещиктер» повесіндегі Данте архетипі аспектісіндегі апостасияны зерттеуге арналған. Зерттеу Данте архетипінің кекесінді (ирониялық) және
байыпты дискурстары, «жер бетіндегі жұмақ топосы» дүниетанымдық негіздері бағыттарының аясында жүзеге асырылды. Зерттеудің идеологиялық, стилистикалық және фонологиялық деңгейлері
апостасияның негізгі құрылымдық деңгейлерін анықтауға және сипаттауға мүмкіндік береді.
«Жер бетіндегі жұмақ топосы» дүниетанымдық негізі ретінде православиелік-аксиологиялық мотивтерге, ирониялық – тағам/асқа қатысты шоқындыру рәсімдерінің травестирінде маңызды дискурстың бағытын көрсетеді.
Оқиғаның екі жақтылығын: фабула деңгейінде - «жер бетіндегі жұмақ», сюжеттік рәсімделу деңгейінде - құдайдан безіну құбылыстарын талдау бұл тәмсілдің стилистикалық белгілері
мен идиллия трансформациясы шарттарын көрсетеді. «Құмарлық» пен «әдеттер» сияқты бағалау
категориялары тәмсілдің аллегориялық астарын көрсетеді. Филемон мен Бавкиданың оқиғасына ишаралардың сипаттамасы, тозақ пен күнәдан арылу орны көріністері, өзіне-өзі қол жұмсаған
адамның және кәрі-құртаңдардың жалған мұрагерлерінің хикаялары, түстің мифологиялық астары бей-оқиғаның белгілерін айқындауға мүмкіндік береді. Тәмсілдің дидактизмі автордың баяндау
мәтініне сырттан араласуынан көрінеді. Бей-оқиғалардың семиотикасы мәтіннің фонологиялық
құрылымы, яғни - дыбыстық символизм тұрғысынан да талданады. Данте архетипімен байланыс
оның кекесінді (ирониялық) парафразын толықтыратын сәуегейлік жанрында көрініс тапқан. Апостасияны типтендіру «ескілікті помещиктер» Ресейінің күйреуі ретінде дәйектелген.
