Ғаламның концептуалдық-тілдік бейнесіндегі «жалғыздық» концептісі (С.Жүнісов шығармалары негізінде)
Қаралымдар: 132 / PDF жүктеулері: 264
DOI:
https://doi.org/10.32523/2616-678X-2022-140-3-159-166Кілт сөздер:
когнитивтік лингвистика, концепт, фрейм, когнитивтік модель, семантикалық өріс, концептосфера, таным.Аңдатпа
Көркем мәтіндерді талдау белгілі бір жазушының концетуалдық жүйесінің ерекшеліктерін анықтау арқылы әлемді танудың ұжымдық, ұлттық тәжірибесінің құрамдас бөлігін сипаттауға мүмкіндік береді. Мақалада жазушы С.Жүнісов шығармаларындағы «жалғыздық» концептісінің коммуникативті-дискурсивті бірлік ретінде зерттеу барысында концептінің әртүрлі дискурстардағы көріністері талданды. Оның мазмұны мен санадағы көрініс нысандары анықталды, өзектендірудің тілдік және когнитивті тетіктері анықталды,
Жазушының когнитивтік жүйесінде сақталған ақпараттың көркем интерпретациялануы және түсіну ерекшелігін анықтау арқылы көркем концептінің семантикалық өрісі ашылады. Яғни, «жалғыздық» ұғымының концептуалды өзегі анықталады.
«Жалғыздық» ұғымы барлық уақытта сыйымды мәдени нышан болып көрінді, сонымен қатар әлеуметтік, моральдық және метафизикалық дағдарыс дәуіріндегі адамның жағдайының символы, сонымен бірге жалпы әлемдегі адамның нақты жағдайы болды. Шынында да, адам өмірінің негізгі мәселелерінің бағыты бола отырып, жалғыздық мәселесі, шын мәнінде, адамның проблемасы болып табылады және оны шешу талаптары соңғысын шешу ниетімен салыстырылады. Бұл зерттеу мәдениетаралық стилометриялық қолтаңба, негізгі концептуалды метафоралар және экзистенциалды жалғыздықты анықтау қиынға соғатын әрбір лингвистикалық метафораның дайындалуы туралы қорытынды жасау үшін романистер, ақындар мен жазушылар зерттеген экзистенциалды жалғыздықтың тақырыптық қамтылуын зерттейді.
Зерттеу жұмысында жалғыздық ұғымы эмоционалды, әмбебап, реттеуші, негізгі концептінің қасиеттеріне ие екендігі талданады. Зерттеу перспективаларын біз дискурстың басқа түрлеріндегі концептінің одан әрі зерттеуде, зерттеу материалын кеңейтуде, дискурсты және концептіні олардың өзара байланысын тереңдетуде көреміз. Сонымен қатар, жалғыздық ұғымын зерттеу семантикалық мазмұны жағынан оған жақын, бірақ қамтылған құбылыстардың тар ауқымы бар ұғымдарды зерттеуге негіз бола алады.
