Жүсіп Баласағұнның «Құтадғу білік» шығармасындағы «сүбашы» (әскербасы) бейнесі
Қаралымдар: 64 / PDF жүктеулері: 220
DOI:
https://doi.org/10.32523/2616-678X-2021-135-2-64-74Кілт сөздер:
Жүсіп Баласағұн, Құтадғу білік, сүбашы, әскербасы, әскербасы бейнесіАңдатпа
Мақалада Қарахан дәуірі әдеби мұрасы Ж.Баласағұнның «Құтадғу білік» еңбегінде жырланған «сүбашы» яғни әскербасы бейнесі қарастырылады. Көркем шығармада
әскербасының образы Күнтуды мен Өгдүлміштің сұхбаты арқылы берілген. Оны ашып
көсерту үшін «Құтадғу біліктің» Р.Р.Арат жасаған латын графикасындағы транскрипциясы мен қазақ тіліндегі мағыналық аудармасы негізге алынады. Зерттеу барысында
320-дан астам бәйітке талдау жасала отырып, негізгі төрт мәселе айқындалады. Біріншіден, шығармаға арқау болған әскербасының болмысы, кескін келбеті, қарым-қабілеті,
яғни типтік бейнесі ашып көрсетіледі. Екіншіден, Қарахандар мемлекетіндегі әскербасының қандай болғаны және ол қызметтің маңызы дәлелденеді. Үшіншіден, әскербасының қосын басқару әдісі мен жорық тәсілдері және жалпы ел билеудегі ұстанымы сараланады. Төртіншіден, орта ғасыр әдебиетіндегі образ түзу әдісі қандай деңгейде екені
зерделенеді. Жүсіп Баласағұн сомдаған «сүбашы» бейнесі орта ғасыр тарихын бағамдауға
негіз бола алады.
