Мәмлүк-қыпшақ тілінде діни мазмұнда жазылған ортағасырлық жазба ескерткіштердің (ХІІІ-ХV ғ.) зерттелу мәселелері
Қаралымдар: 140 / PDF жүктеулері: 510
DOI:
https://doi.org/10.32523/2616-678X-2022-140-3-82-94Кілт сөздер:
Мәмлүк-қыпшақ тілі, араб тілі, діни-дидактикалық жазба ескерткіштер, ортағасырлық қолжазбалар, дәстүрлі ислам.Аңдатпа
Мақалада мәмлүк-қыпшақ тілінде жазылған діни-дидактикалық ескерткіштердің зерттелу деңгейіне шолу жасалып, ортағасырлық қолжазбаларды зерттеуде кездесетін мәселелер сөз болады. Қыпшақ тіліндегі жазба ескерткіштердің ғылымда қалыптасқан жіктеу үлгілері көрсетіліп, мәмлүк-қыпшақ тіліндегі еңбектер мазмұндық жағынан топтастырылып беріледі. Болашақ зерттеушілерге қолжетімді болу үшін ғылымда белгілі мәмлүк-қыпшақ тіліндегі қолжазбалар алғаш рет бір жерге жинақталып, олардың барлығына қысқаша ғылыми сипаттама, ал теологиялық ескерткіштерге қатысты нақты мәліметтер беріліп, зерттелу деңгейіне талдау жасалады.
Бүгінгі жаһандану заманында ұмытыла бастаған мыңдаған жылдық тарихы бар бабалар мұрасын қайтадан жаңғырту негізінде қазіргі отандық ғылымда ұлтымыздың тарихы, мәдениеті, наным-сенімі, діни ұстанымдары туралы ортағасырлық қолжазбаларды тауып, елге әкеліп, кешенді түрде зерттеу арқылы ұлтымыздың өткен тарихын қайта қарау қажеттілігі туындап отыр. Түркі тілдес халықтардың бәріне ортақ жазба ескерткіштердің арасында ХІІІ-ХV ғасырларда дүниеге келген мәмлүк-қыпшақ тіліндегі қожазбалардың, әсіресе діни сарында жазылған еңбектердің алатын орны ерекше. Бұл мәмлүк-қыпшақ тілінде жазылған ескерткіштер тек Мысыр қоғамына қатысты емес, жалпы түркі халықтарының тарихын, мәдениетін, тілін, наным-сенімін, діни ұстанымын зерттеуде құнды дереккөз болып табылады.
Зерттеу жұмысы ҚР БжҒМ Ғылым комитетінің гранттық қаржыландыруымен №AP09058201 «Иршәдул-мулук уәс-салатин» ескерткішіндегі (ХІV ғ.) теолингвистикалық кеңістік» атты ғылыми жоба аясында орындалды.
