Қазақ тіліндегі «Ер туған жеріне, ит тойған жеріне» паремиясының прагма-когнитивті әлеуеті

Аңдатпа

Мақалада қазақ танымындағы «Ер туған жеріне, Ит тойған жеріне.» паремиясының прагматикалық әлеуеті қарастырылған. Зерттеу жұмысы мақалдың қазіргі кезеңдегі танымдық-прагматикалық потенциялын анықтауды мақсат етеді. Паремияны негізге ала отырып тіл философиясы, когнитивистикадағы және прагмалингвистикадағы кейбір мәселелердің жауабын табу – зерттеу жұмысының негізгі идеясы. Антрополингвистикалық парадигманың беріп отырған мүмкіндігінің арқасында аталған іргелі салаларды еркін интеграциялауға болатынын байқаймыз. Теориялық тұжырымдар мен гипотезалар, паремиялардың уәждемесіне байланысты классификациялар секілді тұрақты ұғымдардан бөлек, тіл философиясының объектісіне енетін ментализ теориясы да зерттеу жұмысының ауқымында қарастырылған. Сонымен бірге автор когнитивистикамен ұштасып келген ментализ теориясының лингвофольклордағы көрінісін прагмалингвистиканың категориялары арқылы жеткізуге тырысқан. Қазіргі кезеңде когнициядағы ақпараттарды таңбалаудағы адам баласының әрекеттерін зерттеу ғылым үшін өте өзекті. Мұның ой тілімен байланысты болуы да мәселенің маңызын арттырады. Зерттеу барысында лингвофольклорлық бірлікті этнолингвистикалық, когнитивтік, прагматикалық тұрғыда зерттеудің әдіс-тәсілдері қолданылған. Нәтижесінде соңғы жылдарда жоғарыда аталған мақалдың прагма-когнитивистикалық әлеуеті түсіп кеткендігін байқаймыз. Автор респонденттердің мақал мазмұнын түсінбеунің себебі ретінде: танымның тарылуы, ерік және ментализдік құзіретсіздік секілді факторларды көрсетеді. Паремияны прагма-когнитивтік аспектіде қарастырған еңбек ретінде мақала аталған салаларға қызығушылар мен зерттеушілерге маңызды болмақ. Зерттеу нәтижесі мен тұжырымдарын прагма-когнитивтистикалық зерттеулерде, паремиялық сөздіктерде пайдалануға болады.