Жыраулар поэзиясы мәтінінің коммуникативтік ерекшелігі

Аңдатпа

. Бұл мақаланың мақсаты жыраулық мәтіндердің коммуникативтік қызметінің
ерекшеліктерін қарастыру болып табылады. Зерттеу нәтижесінде автор ауызша дүниеге келу ерекшеліктеріне қарамастан қазақ жыраулық мәтіндері белгілі бір дәуір туғызған мәдениеттің, шығармашылықтың, рухани қызметтің жемісі әрі осындай рухани байлықты ұрпақтан-ұрпаққа сақтап
жеткізуші феномен болып табылатынын тілдік деректермен дәлелдейді.
Мәтіннің коммуниактивтік қызметінде адресат және адресант арақатынасы басты орын алады. Мәтін «ғұмырының» ұзақтығы оның реципиент тарапынан қалай қабылданып, қаншалықты
түсінілгендігімен байланысты. Жыраулық мәтіндердің түсінілімі мен қабылдануында өзіндік ерекшеліктер бар. Жырдың негізгі авторымен бірге бірнеше қосалқы авторы болады. Олар: жырды
шығарған жырау, жырды жаттап, кейінгіге жеткізген жыршы, жыр мәтінін жазуға түсірген редактор. Негізгі автордың бастапқы идеясын сақтай отырып, кейінгі қосалқы авторлар да өзіндік қолтаңбаларын қалдырады. Жыр коммуникациясында бастапқыда мәтін қабылдаушы роліндегі жыршылар, редакторлар кейін өздері де сол мәтінді жасаушыларға (авторға) айналады.
Жүргізілген зерттеу негізінде автор жыраулық мәтіннің коммуникациялық кезеңдерін (коммуникацияға дейінгі, вербалды, коммуникациядан кейінгі), автор-жырау мен тыңдаушы-реципиент
қарым-қатынасының ерекшелігін, мәтін түзіліміндегі «аялық білімнің» мәні мен мәтін тезаурусы,
мәтін түзілімінің мақсатын, мәтін коммуникациясындағы экстралингвистикалық, паралингвистикалық (бейвербалды) факторлардың қызметін көрсетеді.