Аудармадағы кейіпкердің сөйлеу сипаттамаларын беру мәселесі (Қ. Жұмаділовтың «Дарабоз» дилогиясындағы Қабанбай батырдың бейнесі мысалында)

Аңдатпа

Мақалада Қ.Жұмаділовтың «Дарабоз» дилогиясындағы Қабанбай батырдың басты кейіпкерінің сөйлеу сипаттамаларын орыс және ағылшын тілдерінде аудару мәселелері қарастырылады. «Дарабоз» тарихи романының басты кейіпкерінің сөйлеу сипаттамаларын беру. Негізгі аударма қиындықтарының бірі болып табылады, өйткені оқырмандар романның кейіпкерін олардың сөйлеуі арқылы таниды. Қабанбай батырдың негізгі сөйлеу сипаттамаларына мыналар жатады: мақал-мәтелдерді қолдану, сондай-ақ жеке стилистикалық әдістерді қолдану: салыстыру, фразеологиялық бірліктер, метафоралар. Бұл мақаланың мақсаты Қабанбай батыр репликаларының аударма трансформациясының түрін анықтау, аудармада «Дарабоз» дилогиясының бас кейіпкерінің авторлық бейнесін сақтау болып табылады. Практикалық бөлімде түпнұсқаны және аударманы салыстырмалы-салыстырмалы талдау, сөйлеу бейнесінің өзгеруіне әкелетін семантикалық өзгерістердің себептерін анықтау қолданылды. Эксперименттік жұмыстың нәтижесі-аударылған мәтіннің лексикалық толықтырулар мен түсіндірмелермен минималды шамадан тыс жүктелуі, сондай-ақ түпнұсқадан қолайсыз семантикалық алшақтық, өйткені сөйлеудің тарихи бейнесін сақтау маңызды. Аудармашы образдардың тұтастығын және басты кейіпкердің басқаларға эмоционалды қатынасын сақтап, кейіпкерлердің әлеуметтік мәртебесін, олардың білім деңгейі мен жеке ерекшеліктерін көрсететін сөйлеу белгілерін жеткізуі керек. Нәтижесінде сөйлеу сипаттамаларын аудару кезінде сөзбе-сөз аударма, мағыналық аударма сияқты аударма түрлендірулері қолданылды. Фразеологизмдерді аудару кезінде кейде бейнелер өзгерді. Тарихи романның аударма мәселелері бізге өте қызықты және әрі қарай зерттеуге лайық болып көрінеді.